Một trong những vấn nạn của ngành điều hiện nay là tình trạng thiếu hụt nguyên liệu trầm trọng và lâu nay chúng ta vẫn phải nhập từ các nước châu Phi.

Theo thống kê của Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), từ năm 2007 đến nay Việt Nam đã nhập khẩu trung bình 200.000 tấn/năm điều thô từ nước ngoài để phục vụ công nghiệp chế biến trong nước, trong đó Tây Phi và Đông Phi (gồm các quốc gia Bờ Biển Ngà, Nigeria, Ghana, Mozambique, Tanzania…) chiếm đến 80% sản lượng.

Việc nhập khẩu nguyên liệu của Việt Nam là tất yếu bởi sản lượng điều thô thu hoạch chỉ đáp ứng được 60% nhu cầu chế biến. Từ năm 2007 đến nay sản lượng điều thô thu hoạch chỉ đạt xấp xỉ 300.000 - 350.000 tấn/năm trong khi công suất chế biến của các doanh nghiệp lên đến 600.000 tấn/năm, riêng năm 2009 dự kiến là 650.000 tấn.

Hồi đầu tháng 9 vừa qua, tại thành phố cảng Abidjan của Bờ Biển Ngà, Liên hiệp hội Điều châu Phi (gọi tắt là ACA) đã tổ chức hội nghị thường niên lần thứ 4. Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) tham dự với bốn thành viên do ông Nguyễn Thái Học, chủ tịch VINACAS, làm trưởng đoàn.

Tại thời điểm quý III/2009, khi nguyên liệu dự trữ đã cạn, các doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam kỳ vọng trong chuyến đi lần này đoàn đại biểu VINACAS sẽ giúp tìm kiếm được nguồn nguyên liệu đầu vụ Đông Phi 2009 (khoảng từ tháng 10 trở đi) có chất lượng tốt và giá cả hợp lý, để giải quyết các tồn đọng trong hợp đồng nhập khẩu điều thô, hoặc tìm cách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam mua bán điều thô trực tiếp chứ không phải mua qua nhiều trung gian như trước (97% lượng điều thô nhập khẩu của Việt Nam được giao dịch thông qua các thương gia, nhà môi giới Ấn Độ, Singapore…).

Trong khuôn khổ hội nghị nói trên, một doanh nghiệp thành viên VINACAS đã ký hợp đồng tài trợ không hoàn lại (BOT) một nhà máy chế biến điều cho Bờ Biển Ngà có vốn đầu tư một triệu USD với mong muốn dự án này là mô hình điểm giúp ngành điều Bờ Biển Ngà và châu Phi phát triển công nghệ chế biến điều “made in Vietnam”.

Mặt khác, tại các biên bản ghi nhớ ký với các hiệp hội điều châu Phi, VINACAS đã quan tâm tập trung đề xuất hỗ trợ bạn về công nghệ và thiết bị để họ có thể chế biến hạt điều như Việt Nam.

Nhận định về việc này, ông Nguyễn Văn Lãng - nguyên Phó chủ tịch VINACAS, cho rằng công nghệ chế biến hạt điều Việt Nam không phải là vật dễ dàng trao đổi.

Công nghệ chế biến hạt điều Việt Nam chính là “báu vật”, “bí kíp” vì đã góp phần vào sự thành công của ngành điều trong nước trong vòng 20 năm trở lại đây, làm cho những quốc gia có ngành sản xuất chế biến điều trước chúng ta hàng trăm năm đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Từ chỗ xuất hạt điều thô giá trị thấp, Việt Nam đã vươn lên trở thành quốc gia chế biến nhân điều đứng thứ hai thế giới và xuất khẩu nhân điều hàng đầu thế giới.

Công nghệ chế biến điều Việt Nam là điều mà không chỉ các quốc gia có nền chế biến lâu đời như Ấn Độ và Brazil mà kể cả cộng đồng các quốc gia có trồng điều ở châu Phi, vốn từ trước đến nay chỉ tập trung xuất khẩu điều thô, rất quan tâm. Kể từ năm 2006, rất nhiều đoàn khảo sát từ Ấn Độ, Bờ Biển Ngà, Nigeria, Mozambique, Tanzania… đã đến Việt Nam để tìm hiểu về công nghệ này.

Hơn mười năm trước, vấn đề xuất khẩu công nghệ chế biến hạt điều của Việt Nam qua châu Phi cũng đã từng được đặt ra, nhưng do gặp phản ứng dữ dội từ báo chí, từ nhiều cán bộ lão thành và người có công với ngành điều, cuối cùng ý định trên đã phải gác lại. Bộ Khoa học - Công nghệ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã có công văn không đồng ý xuất khẩu thiết bị và công nghệ chế biến điều của Việt Nam.

Tại thời điểm đó, Hiệp hội Điều Việt Nam từng khẳng định: “Công nghệ chế biến điều là của Việt Nam mà chủ sở hữu là ngành điều Việt Nam”.

Ông Nguyễn Văn Lãng báo động một thực tế là trong tương lai, một khi đã nắm được công nghệ chế biến thì có thể các đối tác châu Phi sẽ hạn chế việc bán điều thô. Về phía chúng ta, nếu thiếu nguyên liệu thì ngành chế biến điều Việt Nam với hàng trăm ngàn lao động sẽ lao đao, trong khi sản lượng điều thô chỉ đáp ứng một nửa nhu cầu chế biến.

Nguồn: Báo công thương điện tử